آرامگاه حاج ملاهادی سبزواری

[yareghaeb]

ملاهادی سبزواری (۱۲۱۲-۱۲۸۹ هجری قمری)

حاج ملا هادی سبزواری ، متخلص به «اسرار»، حکیم، شاعر و عارفشیعیعصر قاجار و بزرگترین فیلسوف قرن سیزدهم است که درسبزوار متولد شد و در همانجا بدرود حیات گفت. حاجی سبزواری به لحاظ زمانی متعلق به نسل پنجم بعد از ملاصدرا است.
حکیم حاج ملاهای سبزواری یکی از صدها ادیب و البته حکیم و دانشمند برجسته این دیار است که از وی به عنوان فیلسوف بزرگ شرق نیز یاد می شود
او از هشت سالگی به فراگیری علوم دینی پرداخت و در ده سالگی برای ادامه تحصیل به مشهد رفت و پس از سیزده سال تحصیل در زمینه علوم نقلی در آن جا در سال ۱۲۳۶ قمری به منظور تحصیل علوم عقلی به اصفهان رفت. او در این شهر از محضر آقا محمد علی نجفی (دو سال فقه)، ملا اسماعیل درب کوشکی اصفهانی (پنج سال حکمت) و ملا علی نوری (حدود سه سال حکمت) بهره برد. پس از هشت سال تحصیل در اصفهان به مشهد بازگشت و در مدرسه حاج حسن مشغول تدریس شد. پنج سال بعد به همراه همسرش به سفر حج رفت. در بازگشت از حج همسرش فوت کرد و او مدتی (حدود سه سال) در کرمان به صورت ناشناس به عنوان خادم مدرسه معصومیه به ریاضت پرداخت و سرانجام به مشهد و بعد به سبزوار بازآمد و چهل ساله دوم عمرش را در آن جا به تدریس فلسفه و تألیف و تصنیف پرداخت
اگر چه ملا هادی سبزواری مکتب مستقلی در فلسفه ندارد و بیشتر نظریه فلسفی ملا عبدالرزاق لاهیجی و ملا صدرا را تبیین و شرح می‌کنند لکن منظومه او که از آثار مهم وی نیز به شمار می‌آید جامع‌ترین کتاب است که دوره کامل منطق و فلسفه را در بر دارد.
محمد اقبال درباره او می‌نویسد: او [ ملا هادی سبزواری ] بزرگ‌ترین متفکر بزرگ عصر اخیر ایران است. فلسفۀ سبزواری مانند فلسفه‌های اسلاف او سخت با دین آمیخته است . پروفسور توشی هیکو ایزوتسو هم می‌نویسد: حاجی ملا هادی سبزواری متفکری است که اثر معروف «‌منظومه و شرح آن‌» از او است . او، به اتفاق همگان بزرگ‌ترین فیلسوف ایرانی در قرن نوزدهم بود. در عین حال وی در میان استادان و بزرگان عارف آن عصر مقام اول را داشت

آثار

• منظومه و شرح منظومه در حکمت
• اسرار الحکم
• اسرار العباده
• اصول الدین
• الجبر و الختیار
• حاشیه اسفار صدر المتألهین
• حاشیه زبدة الاصول شیخ بهایی
• حاشیه شواهد الربوبیه صدر المتألهین
• حاشیه مبدأ و معاد صدر المتألهین
• حاشیه مفاتیح الغیب صدر المتألهین
• حاشیه بر شرح سیوطی ابن مالک
• حاشیه بر شوارق ، اثر ملا عبدالرزاق لاهیجی ، در فلسفه
• هدایة الطالبین، در کلام
• النبراس فی اسرار الاساس ، در فقه
• شرح دعاء الصباح
• مقیاس در فقه
• شرح مثنوی ملای رومی
• شرح الأسماء أو شرح دعاء الجوشن الکبیر
• مجموعۀ رسائل فارسی و عربی
• دیوان فارسی
• رحیق ، در علم بدیع
• راح افراح ، در علم بدیع
• محاکمات ، در ردّ بر شیخیه

سبزواری سه ساعت به غروب بیست و پنجم ذی الحجه سال ۱۲۸۹ قمری در سن ۷۷ سالگی درگذشت. پیکر او پس از تشییع، در بیرون دروازه سبزوار (دروازه نیشابور) که امروزه به فلکه زند معروف است، به خاک سپرده شد. ملامحمد کاظم ابن آخوند ملامحمدرضا سبزواری، از شاگردانش به رمز در تاریخ وفاتش چنین سروده است:

«اسرار» چو از جهان بدر شد		از فرش به عرش ناله برشد
تاریخ وفاتش ار بجویی		گویم: «که نمرد، زنده‏‌تر شد»

آرامگاه حکیم حاج ملاهادی سبزواری فیلسوف بزرگ شرق (واقع در ضلع جنوبی میدان کارگر شهرستان سبزوار)